do m ngu ko biết hỏi AI thôi
)
Trong lịch sử Trung Quốc, các học giả và quan lại hiếm khi công khai phê phán trực tiếp sai lầm chiến lược của Tôn Sĩ Nghị trong cuộc chiến xâm lược Đại Việt năm 1788-1789, vì điều này có thể bị xem là xúc phạm triều đình nhà Thanh hoặc làm tổn hại uy tín của vua Càn Long, người trực tiếp ra lệnh cho chiến dịch. Tuy nhiên, một số tài liệu lịch sử và ý kiến gián tiếp từ các học giả Trung Quốc đã chỉ ra những thiếu sót trong chiến lược của Tôn Sĩ Nghị, thường dưới dạng phân tích ẩn ý hoặc phê phán chung về thất bại của quân Thanh.
1. Ngụy Nguyên (Wei Yuan)
Ngụy Nguyên (1794-1857), một học giả nổi tiếng thời nhà Thanh, tác giả của
Thánh Vũ Ký (Sheng Wu Ji), đã ghi lại chi tiết chiến dịch xâm lược Đại Việt năm 1788-1789 trong phần
Càn Long chinh phủ An Nam ký.
Dù không chỉ trích trực tiếp Tôn Sĩ Nghị, Ngụy Nguyên mô tả sự thất bại thảm hại của quân Thanh và nhấn mạnh rằng quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của Nguyễn Huệ đã hành quân thần tốc, đánh bại quân Thanh chỉ trong vài ngày. Ông ám chỉ rằng sự chủ quan và thiếu chuẩn bị của Tôn Sĩ Nghị là một phần nguyên nhân dẫn đến thảm bại:
- Tôn Sĩ Nghị được mô tả là quá tự tin khi chiếm Thăng Long mà không củng cố phòng thủ, đặc biệt là không dự đoán được cuộc phản công nhanh chóng của Quang Trung.
- Ngụy Nguyên ghi nhận rằng Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy trong hoảng loạn, thậm chí không kịp mang theo ấn tín và giấy tờ quan trọng, điều này ngầm phê phán sự yếu kém trong chỉ huy và quản lý quân đội.
2. Phúc Khang An (Fukang'an)
Phúc Khang An, một tướng lĩnh cao cấp nhà Thanh và là người phụ trách hậu cần cho chiến dịch,
không trực tiếp phê phán Tôn Sĩ Nghị trong văn bản chính thức, nhưng qua các báo cáo gửi về triều đình, ông đã gián tiếp chỉ ra những sai lầm chiến lược. Sau thất bại, Phúc Khang An được vua Càn Long giao nhiệm vụ thương thuyết với Tây Sơn và tìm cách chấm dứt xung đột. Theo một số ghi chép, ông từng bày tỏ với các cận thần rằng:
- Tôn Sĩ Nghị đã đánh giá thấp khả năng phản công của quân Tây Sơn, đặc biệt là tốc độ hành quân và chiến thuật bất ngờ của Nguyễn Huệ.
- Việc bố trí lực lượng phòng thủ ở Thăng Long quá mỏng và thiếu phối hợp giữa các đạo quân (Lạng Sơn, Tuyên Quang, Cao Bằng) đã khiến quân Thanh bị cô lập và dễ dàng tan rã khi đối mặt với cuộc tấn công tổng lực.
Phúc Khang An sau đó đã khuyên vua Càn Long không nên tiếp tục động binh, một phần vì nhận ra sai lầm chiến lược trước đó của Tôn Sĩ Nghị đã làm tổn hại nghiêm trọng uy tín và nguồn lực của nhà Thanh.
3. Quan điểm trong Thanh Thực Lục (Qing Shi Lu)
Thanh Thực Lục, bộ sử chính thức của nhà Thanh,
dù không trực tiếp chỉ trích Tôn Sĩ Nghị (để tránh làm xấu mặt triều đình), vẫn ghi nhận rằng ông bị giáng chức và cách ly khỏi các nhiệm vụ quan trọng sau thất bại. Điều này ngầm ám chỉ sự bất mãn của vua Càn Long đối với cách điều binh của Tôn Sĩ Nghị. Một số ý kiến phân tích từ các học giả sau này dựa trên
Thanh Thực Lục cho rằng:
- Tôn Sĩ Nghị không tận dụng lợi thế ban đầu khi chiếm Thăng Long, để quân sĩ sa vào ăn chơi và không duy trì kỷ luật quân đội.
- Ông không dự phòng kế hoạch rút lui, dẫn đến cảnh hỗn loạn khi cầu phao qua sông Hồng bị cắt đứt, khiến hàng nghìn binh sĩ chết đuối hoặc bị bắt.
4. Hòa Thân (Heshen)
Hòa Thân, một đại thần quyền lực dưới triều Càn Long và là người có ảnh hưởng lớn trong triều đình, được cho là đã gián tiếp phê phán Tôn Sĩ Nghị thông qua việc ủng hộ ý kiến của Phúc Khang An về việc hòa hoãn với Tây Sơn.
Theo một số ghi chép không chính thức, Hòa Thân từng nói với vua Càn Long rằng chiến dịch của Tôn Sĩ Nghị là "một thất bại không đáng có", xuất phát từ việc thiếu tầm nhìn chiến lược và đánh giá sai sức mạnh của đối thủ. Tuy nhiên, vì quyền lực và sự trung thành với Càn Long, Hòa Thân không công khai chỉ trích mà chỉ dùng thất bại này để củng cố lập luận rằng nhà Thanh nên tránh các cuộc chiến tốn kém ở biên giới phía Nam.
